In het klassieke werk Design for the real world stelt Victor Papanek dat alles ontwerp is.
Design is basic to all human activities. The planning and patterning of any act toward a desired, foreseeable end constitutes the design process.
Daarnaast stelt Papanek dat alle ontwerp op één of andere manier educatie is. Je voedt mensen op om iets te willen en gaan doen. En daarmee hebben *ontwerpers een grote verantwoordelijkheid. (*Ontwerpers zijn wat mij betreft mensen die dingen maken. Ja ontwerpers van alle soorten, maar ook developers, copywriters, reclamemakers, marketeers. )
Soorten ontwerp
Papanek vindt dat je als ontwerper moet kiezen of je jouw werk ziet als instrument voor het goede of niet. Maar is dat zo? Je kunt ontwerpen vanuit verschillende motieven. En -laten we eerlijk zijn- het kan voor een ontwerper natuurlijk heel aantrekkelijk zijn een erg mooi erg luxe product te maken. Waar liggen de grootste kansen en is het meeste behoefte?
- Ontwerpen voor gecreëerde wensen: in onze consumptiemaatschappij worden we voortdurend gevraagd meer te kopen met de belofte van geluk en succes. Met die producten wordt geld verdiend en ze worden dan ook alleen gemaakt voor de mensen die het kunnen betalen. Vanuit het ambacht van de ontwerper is dat vaak aantrekkelijk: mooie dingen kosten tijd (en materiaal) en dat is nu eenmaal duur.
- Ontwerpen voor wezenlijke behoeften: een ander soort ontwerp heeft niet tot doel geld te genereren, maar echt problemen op te lossen. Er is het meest te verbeteren in het leven van mensen die op één of andere manier minder kansrijk zijn: door armoede, een beperking, ziekte of domme pech. Helaas ben je in dat soort projecten vaak afhankelijk van je eigen avonden onbetaald en lastig te verkrijgen subsidies.
Maak je eigen keuzes
Ik heb al heel vaak meegemaakt dat ontwerpers zuchtend bekennen dat ze liever mooie dingen voor kwetsbare kinderen maken dan stomme campagnes voor een frisdrank. Ze werken liever aan wezenlijke oplossingen dan aan platte impuls-producten. Maar dat is niet makkelijk.
En de cultuur van sommige bedrijven werkt ook niet altijd mee. Ik herinner me levendig een award show waarin wij waren genomineerd met een project voor jongeren over seksuele grenzen van jezelf en de ander (er)kennen (krap gefinancierd met subsidie). Een ander bureau – ook genomineerd- had een campagne gemaakt met bijna blote meisjes en webcams (ruim betaald door een grote corporate). Hard lachend zei hun creative director: ‘Wat wij veroorzaken, lossen jullie op!’ Hij vond zichzelf reuze grappig. Zie in zo’n bureau als junior copywriter maar eens moreel juist te handelen…
Liever geen schade
Ik denk dat het belangrijk is dat je als ontwerper daarin je eigen grenzen leert kennen en je eigen keuzes maakt. Maar dat je werk geen schade mag toebrengen zou ik wel als ondergrens willen beschouwen.
Denkkaart
Ik ben natuurlijk niet gek; ik snap best dat er geld verdiend moet worden. Maar iets bewuster en expliciet het gesprek voeren over Of het goed is kan denk ik wel. En zien waar je kunt verbeteren. En de aanname dat goed werk niet commercieel kan zijn verdient wellicht ook wat heroverweging.
Dus: geïnspireerd door grootmeester Papanek: een denkkaart. Ik heb de antwoorden niet, maar jullie wellicht met deze kaart wel. Benieuwd waar jullie op uitkomen. Downloaden hier.
Meer?
- Over de rol van de ontwerper (Glitch podcast)
- Over de keuzes van de ontwerper (CMD opening academisch jaar)